Jak w wielu miejscach w Polsce i na świecie można spotkać liczne ślady przeszłości, nawet tak odległej jak prehistoria. Mówią one, że na danym terenie wędrowały różnorodne ludy. Podobnie jest w okolicach Środy Wielkopolskiej.

Ziemia średzka była zamieszkiwana już w starszej epoce kamienia. Rozbijały się tu ludy wędrowne, po których zostały archeologiczne ślady obozowisk. Naukowcom udało się wyróżnić przynajmniej trzy kultury, po których pozostały stanowiska: kultura świderska (m.in. w Pięczkowie i Sulęcinku) oraz kultura komornicka i janisławicka (Borowo, Bronisław, Garby, Młodzikowo).

Ludy, które prowadziły osiadły tryb życia przybyły prawdopodobnie z południa Polski ok. 3700 r. p.n.e. Byli to neolityczni rolnicy, których przypisuje się do członków kultury pucharów lejkowatych i kultury amfor kulistych. Jedne z bardziej słynnych osad odkryto w Szlachcinie.

W Pięczkowie i Sulęcinku odkryto natomiast ślady po ludziach, którzy umieli się już posługiwać brązem. Był to okres ok. 2000 lat p.n.e.

Kolejne ludy pojawiały się i znikały, dopóki w 600 r. p.n.e. nie przybyła na ziemie średzkie kultura łużycka. Dzięki tej ludności sieć osad jeszcze bardziej się zagęściła, szczególnie w dolinach rzek Maskawy, Miłosławki, Warty i jezior kórnicko-zaniemyskich. Osady kultury łużyckiej zlokalizowano w Środzie, Nadziejowie i Włostowie.

Później nadeszła kultura przeworska, której rozmieszczenie wokół Środy określane jest jako „średzki zespół osadniczy”. Przez ziemie średzkie przewijały się jeszcze inne ludy, takie jak wschodniopomorskie i kultura grobów podkloszowych. W Chłapowie i Środzie znaleziono cmentarzyska związane z tymi społeczeństwami.

Warto wspomnieć, że w tych okolicach biegł szlak bursztynowy – najważniejszy szlak handlowy ówczesnych czasów i jeden z ważniejszych w historii. Śladami mówiącymi o przebiegu szlaku mogą być egipskie paciorki znalezione w Nadziejewie, Środzie i Dębiczu oraz rzymskie skarby pełne monet, odkryte m.in. w Środzie, w 1897 roku.